Çankırı (atkaracalar köyü)

ATKARACALAR

Çankırı iline bağlı Atkaracalar İlçesi Doğuda Kurşunlu, batıda Çerkeş, güneyde Orta ve kuzeyde Çerkeş ve Bayramören ilçelerine ve bağlı köylerle komşudur. İlçenin doğu-batı uzunluğu yaklaşık 7 km. kuzey-güney uzunluğu 16 km.dir.

B - Yüzey Şekilleri:

I- Dağları: Atkaracalar ilçesinin arazisi Karadeniz e paralel olarak uzanan Kuzey Anadolu dağlarının ikinci kademesi Ilgaz Dağları’nın devamı olan sırt tepeleri Atkaracalar’ ın doğusundaki SOFTA SIRT’ını teşkil etmektedir. (I) İkinci bir kol olan Çankırı dan baş1ayan Hıdırlık Kaşı ve Meryem Ana Tepesinin ve sırtın hemen arkasında yer alan Sarı Dağın devamı olan güney-bati doğrultusunda uzanan DUMANLI Dağının geniş ve düz yamaçlarıyla, kuzeyde Doğdu Dağının güneye yayılmış Alaçay düzlüğü ve yamaçlarını kapsayan alandır.

Dumanlı Dağlarının en yüksek yeri Orta İlçesi sınırları içinde bulunan Aydos Tepesidir. Bu dağların Atkaracalar da ki en yüksek yeri 1665 metreyle Büyük Koçaş Tepesidir. Atkaracalar ilçesi içerisindeki belli başli yükseltiler ve yükseklikleri şunlardır:

Büyük Koçaş Tepesi 1665 Metre
Dumanlı Tepesi 1605 Metre
Küçük Koçaş Tepesi 1603 Metre
Dikmen Tepesi 1549 Metre
Soğukoluk Yayla Tepesi 1534 Metre
Topraklık Başı Tepesi 1494 Metre
Aksu Tepesi 1448 Metre
Harman yeri Tepesi 1445 Metre
Ulu Tepe 1444 Metre
Oltanın Düzü 1402 Metre
Karadağ Tepesi 1401 Metre
Mezarlık Altı Tepesi 1342 Metre
Asar Kalesi Tepesi 1341 Metre
Alaçatın Yazı Sırtları 1333 Metre

Bu dağlar ve yükseltilerin civarları bölgenin en iyi otlaklarını teşkil eder. Sıhhatli icme sularıda çoğunlukla bu dağların eteklerinden çıkar. Soğukoluk Yaylası pınarları, Çalılı Yayla Mevkiinde bulunan pınarlar bunların birkaç tanesidir.

2- Atkaracalar İlçesindeki Ovalar: İlçede büyük ova görünümlü topraklara az rastlanır. Arazinin engebeli oluşu ova özelliğini kaybettirir. Bölgenin en düz yeri Karadağ mevkii, Yanpınar düzlükleri Mera düzlükleri ve Saçak kırı düzlükleridir. Diğer tüm ekili alanlar dere ve tepeler sayesinde engebeli bir görünüme sahiptir. Toprak çok verimli olmadığı için kır özelliğine sahiptir. İlçenin bazı mevkilerinin isimleri de bu özelliği doğrular. (Saçak Kırı, Yukarı Kır, Cello Kırı, Kargalı Kır vb.

ATKARACALAR İLÇESİNİN AKARSULARI



İlçe sınırları içerisindeki dere ve kuru dereler olmak üzere iki gruba ayırabiliriz.




KURU DERELER : Özellikle ilkbahar mevsiminde suyu olup sonradan kuruyan derelere kuru dere denir. İlçedeki belli başlı şunlardır. Tilki Deresi, Kara Dere, Büyük Güney Deresi, Kara Kaküllü Deresi, Çartözü Deresi, Dolambaç Dere, Aksu Deresi Kanber pınarları deresi, Eres Deresi ve Üçpınar Dereleri başlıcalarıdır.

DERELER: Yılın dört mevsiminde belli eğime göre suyu akan derelere denir. İlçenin belli başlı akar dereleri şunlardır.

SÖĞÜTLERİÇİ DERESİ: İlçenin kuzeyindeki Hüyük Köyünden doğar. Demirli Köyünden gelen Dolambaç Dere ile kiremitli değirmen mevkiinde birleşir. İlçenin içindeki pınarların akarıyla da birleşerek Değirmenönü deresi adını alır. İlçenin yerleşim sınırlarını çıkarken Söğütler içi deresi adını alarak çayırların ortasından geçip Uluçay ile birleşir. Söğütleriçi deresinin bir kolu olan Değirmenönü deresinden 1969 yılından önce hem sulamada hemde o zaman dere üzerinde mevcut olan değirmenlerde un öğütülmekte yararlanılırdı. 1969 yılında ilçenin elektriğe kavuşması ile bu çay üzerindeki değirmenler kullanılamaz hale geldi. İlçede yapılan elektirkli un değirmeni ilçe sakinlerinin uzun süre değirmende vakit kaybetmelerini önledi. Değirmenönü deresinde kurulu olan değirmenler şunlardır.

1-Nuğmen Değirmeni

2-Kiremitli Değirmen

3-Sırasöğütler Değirmeni

4-Körşakirin Değirmeni

5-Haceligin Değirmen

6-Köyönü Değirmeni

7- Söğütleriçi Değirmeni

ÇARTÖZÜ DERESİ: Doruk ve Doğdu mevkiilerinden gelen iki kolla birleşerek yukarı çarttan başlayıp eğime göre akarak Asar Kalesinin hemen dibinde Uluçayla birleşir.Güzergah üzerindeki bazı eşme ve pınarların da birleşmesiyle genelde tarım sulamasında kullanılır.

HACILARÖZÜ DERESİ: Hacılarözü mevkiinden doğar ve Uluçaya dökülür.

PAŞAKÖYÖNÜ DERESİ: Yeni yolun geçtiği Paşaköyönü mevkiinden doğar. Çardaklı kasabasının altında Uluçayla birleşir. Geçtiği mevkiide tarım alanlarını sular.

DOLAMBAÇ DERE: Demirli Köyünden doğar.Değirmen önü deresiyle Kiremitli değirmen yakınlarında birleşir.

ULUÇAY: Çavundur Kasabasından doğar. Budakpınar köyünden gelen Çama suyu ile Çardaklı kasabasından Çardak deresi ve Ilıpınar köyünden gelen Ilıcanın sularıyla birleşerek İlçenin Ötegeçe mevkiinden geçer. İlçe sınırlara içerisinde Paşaköyönü deresi, Söğütleriçi deresi, Çartözü deresi, Hacılarözü deresinin birleşmesiyle İlçeyi Saçak Köyü sınırlarından terk eder. Uluçayın eğim yatağı dolayısıyla suyundan fazla yararlanılamaz. Uluçay üzerinde Taşköy mevkiinde Taşköy değirmenini çalıştırdığı bilinmektedir. Bugün bu su değirmenlerinden hiçbir tanesine rastlanmamaktadır.

Atkaracalar daki akar derelerden Devlet Su işlerinin yaptırdığı kanaletler sayesinde sulamadan yararlanılır. Bu kanaletlerin başlıcaları şunlardır.

PAŞAKÖYÖNÜ KANALETİ: Paşakaöyönü deresini Kanlıkuyu pınarına kadar taşır. Özellikle patates ve soğan sulamasında kullanılır.

ÇARTÖZÜ KANELETİ: Aşağı Çartözünde köprünün altında başlar. Derenin suyunu yeni yola kadar taşır.Özellikle tarla ve bostan sulamada kullanılır.

SÖĞÜTLERİÇİ KANALETİ: İlçenin hemen altında Söğütleriçi deresinin suyunu Tilki Deresine kadar taşır. Bu kanaletten de tarla ve bostan sulamasında yararlanılır. BU kanaletlerin bakım ve onarımı halk tarafından yapılır.

Atkaracalar dan akan dereler üzerinde bulunan köprüler de şunlardır. Uluçay üzerinde sırasıyle Çardak Köprüsü, Ilıpınar, Eres, Hoşislamlar, Kayalıdere ve Saçak Köprüleridir. Söğütleriçi deresi üzerinde Hoca Mahallesindeki Dibekyanı köprüsü, eski İstanbul yolu üzerinde kamyonyolu köprüsü, Gazibey Mahallesinde Kürdanın evinin önü köprüsü, Aşağıcamii köprüsü, Söğütleriçi köprüsü ve şimdiki yeni yol üzerinde Yeniyol köprüsü, Dolambaç dere üzerinde Mındar köprü, Değirmenönü deresi üzerinde Demirli Köyü köprüsü bulunur. Çartözü Deresi üzerinde Yukarı ve Aşağı Çartözü deresi köprüleri ve yeniyol geçiti köprüleri vardır.

Söğütleriçi deresinin başlangıcı olan Değirmenönü deresinden zaman zaman gelen seller çayın civarında oturanlara büyük zarar vermiştir. Bu yüzden ilçe içerisi Devlet Su İşleri tarafından kanalla çevrilmiştir. Kanalın derinliği 1,5 mt. Olup, beton kalınlığı 50 cm.’dir.

Kanalın toplam uzunluğu 500 mt.’dir. Son olarak 1981 yılında gelen selden bölgede oturanlar büyük zarar görmüşlerdir. Bu sel baskınından büyük ölçüde maddi zararlar meydana gelmiştir.

ATKARACALAR’ DA BULUNAN GÖLLER : Atkaracalar sınırları içinde kayda değer bir göl yoktur. Ancak ilçeye bağlı Kükürt köyünde küçük de olsa Karagöl ve Sazak göllerine rastlanır.

ATKARACALAR’DAKİ YAYLALAR: İlçenin güneyindeki dumanlı dağları eteğinde bulunmaktadır. Bu yaylalara ilçeden hayvancılıkla uğraşan kişiler ilkbaharın ilk aylarında çıkarak yaz mevsimini de burada geçirirler. Özellikle davarcılık bu yaylalarda yapılır. Yaylalara ilçe sakinleri genelde mahallelere göre çıkarlar. Hoca mahallesi Kayalıdere yaylasına, Gazibey mahallesi çankaya yaylasına, Kıran ve Mollaosman mahalleleri de Soğukoluk yaylasına, bir kısmı da Elmaçukur ve Götübüyük yaylalarına çıkarlar. Bu yaylalardan başka Demirli ve Hüyük yaylaları mevcuttur. Son yıllarda saçak lılarda aşar dağı eteklerine Saçak yaylalarını kurup, calılı yayladan da yararlanmaktadırlar.

Dumanlı dağı üzerindeki AIaçatın düzü üzerinde çalılı yayla, KaIfat ve severen yaylaları diğer akla gelen yaylalardır.

C-ATKARACALAR’DA BELLI BAŞLI MEVKİ ADLARI

Ulu çayın dumanlı dağı eteklerinde kalan bölgeye Ötegeçe denir. Ötegeçenin bazı bölümleri Ilıpınar altı, Arkaltı, Hasanpaşa Kavağı, Eres köprüsü, Soğulcanlı, Dağtarla, Aynalı Pınarı, HoşisIam1ar Aıtı, Camii çayırı, kücük Karacören, Kayalıdere altı ve Taşköydür.

Uluçayın bu tarafında ise çardak altı, Paşaköyünü, imla, Mera. Karacayır, Tren yolu, Yağsağan, çorak, çartozu, Saçak Kırı, Doruk, Topraklık, çürüğün dere, Budakpınar, çartdoruğu, Avlanderesi Gabuk Pı narı, Demirliözü, Yukarı kır, Değirmen önleri, Cellokırı, Oluklar ve uzun kın gibi, isimleri taşırlar.

Ç-ATKARACALAR’ DA İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ:

Atkaracalar’da Çankırı genelinde hüküm süren karasal iklim özellikleri hüküm sürer.Buna göre Atkaracalar da havalar yazları sıcak ve kurak kışları da soğuk ve karlı geçer. En fazla yağış ilkbahar aylarında düşer. Atkaracalar’ da düzenli bir yağış rejimi yoktur. Yıldan yıla değişik1ik gösterir. Kurak dediğimiz aylarda önceleri yağmur yağmazken, hatta yağmur dualarına çıkılırken, son birkaç yıldır mevsim ortalamasının üzerine çıkan bir yağış düştüğü görülmektedir. Yazın sıcaklık artı (40-1 5) derece, Kışın eksi 20 artı 5 derece arasında değişir. Yıllık en fazla yağış 380 mm, ortalama kar kalınlığı 25 cm yi bulur. Toprak 30 cm kalınlığına kadar donar, ilkbahar ve kışın güney-batı, sonbahar ve yazın kuzey-batı rüzgarları eser.

Atkaracalar’da karlı günlerin sayısı yüksek yerlere göre değişmektedir. Dumanlı dağındaki Ziyaret tepesinde 6-7 ay görülen kar, İlçe merkezinde 4-5 ay görülebilir. İlçede sıcaklık günlere göre farklıdır. Özellikle en sıcak günlere yaz aylarında, en soğuk günlere de kış aylarında rastlanır. İlçe bitki, örtüsü bakımından zayıftır. Geçmişte orman olduğu söylenen bölgelerde bugün hiçbir orman varlığına rastlanmamaktadır. Buna da sebep halkın ormanları bilinçsiz bir şekilde kullanmaları gösterilmektedir. Bitki örtüsü sadece dere kenarlarında ve pınar akarlarında görülmektedir. Bu bitkilerin başında kara söğüt, kavak, meyve ağaçları, ahlat, alıç ve yemiş ağaçları gelmektedir. Çalılı yayla civarında bodur çalı ve ağaçlara rastlanır.

Atkaracalar’da meyve ağaçları sadece ev önlerindeki bahçelerde görülür. Bu meyve ağaçlarından yeteri kadar verim alınamamaktadır. Meyve ağaçlarının başında erik, elma, armut, fındık, ceviz, vişne, kiraz ve ıhlamur gelmektedir.

D-ATKARACALAR’IN JEOLOJIK YAPISI

Atkaracalar topraklarında alt tabakaları tüflü ve marinle zengin neojen serisine rastlanır. Bazı bölgeler yaşlı kayalardan oluşmuştur. Yer yer püskürük ve başkalaşım kayaçlar da görülür. Güneyde bulunan dumanlı dağı yamaçlarında andezitlere rastlanır.

Marn: Toprağın niteliğini değiştirmeye yarar kil ile karışık kireçli toprak.

Tüf:Kül kum ve lav parçalarından çoğunluk açık renkli taşlar.

Kayaç: Doğada büyük yerler tutan yerkabuğunun yapı gereci olan yada birkaç mineralin oluşturduğu topluluk.

ÇEŞTEPE (çeç tepe): İçenin eski mezar mevkiinin hemen üzeninde, Cabul cayırına yakın bir yerde düz bir arazi üzerinde küçük bir tepedir. Hakkında çeşitli söylentiler vardır. Tepenin sonradan yapıldığı içerisine değerli eşyaların saklandığına inanılır. Günümüzde burası define avcıları tarafından gizlice kazı1mıştır. Yaş1ılardan anlaşıldığına göre zamanında zengin bir çiftçi orayı harman yeri olarak kullanır, tınazı savurup büyük bir çeç çıkarır. Tam kalburla çalkarken bir evliya dilenci kılığına girerek oradan geçer ve sadaka vermesini ister. Çiftçi dilenci kılığında ki evliyayı azarlar onu memnun etmez. Evliyada giderken Allah çeçin toprak olsun der ve kaybolur.O anda orası da toprak olarak kalır. Bu yüzden o günden sonra ora Çeçtepe diye anılır. Çeçtepe ismi zamanla Çeştepe’ye dönüşmüştür.
alıntı