++Arkeolojik terimler++

[honuslu]

s.a

A

Absid Kiliselerde altarın bulunduğu tarafta, genellikle yarım daire planlı büyük niş
Abydos Çanakkale Boğazı
Acanthus Antik Yunan'dan beri süsleme sanatında kullanılan bitkisel motif
Ad hoc bilhassa, bunun için
Ad hominem özel, şahsi
Ad initium başlangıçtan
Ad interim geçici olarak
Aerikon Resmi-i bad-ı hava
Agnus Dei Tanrının kuzusu
Agora Antik Yunan'da stoalar ile çevrelenmiş, içinde vaya yakınında dini,resmi,ticari ve toplumsal yaşam alanı
Agoranomos Muhtesip/Esnafınteftişi, tartı, ölçü, kalite, fiyat, temizlik kontrolu yapangörevli
Aizanoi Çavdarhisar
Akropolis Antik Yunan'da kentin yüksek tepesinde(sarp tepe) savunma amaçlı inşa edilenözel bölge
Akuedukt Roma-Bizans mimarlığında su kemeri
Alem Camilerde minarelerin en üstündeki konik örtünün-külah- üzerinde onu taçlandıran ayyıldızlı madeni motife denir.
Altar 1.Kiliselerde dini törenle ilgili taş masa 2.Eski çağ tapınaklarında kurban sunulan taş tabla, Sunak
Ambon Kilisede sağda bulunan ve kutsal kitap okunan kürsü /Vaiz kürsüsü
Amfora İki kollu bir kap
Ampir Üslubu Napolyon Bonapart çağı mimarlık üslubu
Anaphora (1) Önce şüredilir, sonra ekmek ve şarabın dağıtılması sırasında "alınız ve yiyiniz" , "alınız ve içiniz" sözleri söylenir
Anaphora (2) ve bunları İsa'nın bedenine ve kanına dönüştürmesi için Tanrı'ya yakarılır (Ökaristi Ayininde)
Anastasis (Resurrection) Yeniden diriliş
Anbon / Anvon Vaiz kürsüsü
Andron Evlerde erkeklere ayrılan büyük oda
Ante meridiem öğleden önce
Ante-bellum Savaştan önceki durum
Antependium Altar Cloth /Altar Örtüsü
Antikite / Antik Çağ Yaklaşık M.Ö.6 yy. İle M.S. 3.yy.arasındaki Yunan ve Roma kültürlerine verilen isim
Antiphon Koro tafından söylenen ilahi (psalm)
Apocrypha hidden things /
Apodyterium Hamamda soyunma yerleri
Apotropaic drivig away evil
Apsis Bazilika tipi kilisenin doğu kısmında dışarı yarım yuvarlak taşan kısım
Arasta Sıralı dükkanlar, üstü kapalı çarşı
Archieunuchos Hadım Ağası- Baş Hadım Ağa
Argyropratai Kuyumcular
Arhimandrit Yüksek Ruhban
Arkhitrav (Arşitrav) Antik mimaride sütunların taşıdığı, bir sütun ekseninden diğer sütun eksenine uzanan taş hatıllar-kirişler-.
Artophorion (Pyxis/Arthopteion Kutsal ekmeğin ve tütsünün saklandığı kutu
Artopoioi Fırıncılar
Artos Ökaristi'ye katılamayan hasta ve yaşlılara veriilmek üzere yapılan özel ekmek
Asklepios Mitolojide sağlık tanrısı
Asteriskos Patendeki ekmeğin üzerini toz vs.den korumak için örtülen örtünün ekmeğe değmesini önleyen şey
Astilos (Astylos) Antik Yunan'da hiç dütunu bulunmayan yapı
Atrium (Bizans) Bazilika tipi liliselerde Narteks'in önünde bulunan avlu
Atrium (Roma) Antik roma konutlarında evin bir bölümünü oluşturan etrafı sütunlarla çevrili avlu
Augustus Respublica Romana'nın fevkalade yetkili kişisi
Aya Triada Hristiyanlığın kutsal üçlüsü
Ayak Paye, taş,mermer yada tuğladan örülmüş taşıyıcı mimari öge

B

Baptisterium (Vaftizhane) Vaftiz töreni için yapılmış küçük kilise (şapel)/Büyük kilisenin içindaki vaftiz bölümü
Basileus (1) Eski Yunan'da başka ülkelerin hükümdarlarına verilen ünvan
Basileus (2) Bizans döneminde imparatorlara verilen ünvan
Basileus / Vasileus İmparator
Basilika ergodosia İmparatorluk Loncaları
Bazilika (1) Adalet veya ticaret işleri için diktörtgen ve üzeri iki eğimli ahşap çatılı,içi iki sıra sütunla üç nefe ayrılmış yapı
Bazilika (2) Bazilika(1)'de bu yapının hakim kavramı yerine İsa'nın ikame edilmesiyle hiristiyanlaştırılarak kiliseye dönüşmesi
Bazilika tipi kilise Hıristiyanlığın ilk zamanları ve ilk Bizans devrinde yapılan ve doğu-batı ekseninde uzanan dikdörtgen kilise
Bazilika(Roma) Adli, ticari çalışanlar ve memurlar tarafından kullanılan resmi yapılar
Bedesten Çarşı merkezinde değerli malların satıldığı özel olarak inşa edilen,kubbelerle örtülü,diktörtgen planlı büyük yapı
Before present / B.P. Milattan önce
Bema Apsisin önünde tören yapılan kısım
Beneficium Mal varlığı
Beyzi Oval
Bezzazistan Dokuma Çarşısı
Bizantium Konstantiniyye'den önce İstanbul Sarayburnu'ndaki küçük yerleşim yerinin adı
Bouleuterion Antik Yunan kentinde yönetimle ilgili işlrin görüldüğü meclis binası
Buhurdan ( Thuribulum) İçinde tütsünün yakıldığı,yuvarlak, silindirik vs. Gövdeli taşınması ve asılması için üç zinciri olan bir kap
Buleuterion Belediye Meclisi Toplantı Salonları
Büyük Giriş Ökaristi Ayininin ikinci kısmının açılış ayinidir.

C

Caldarium Hamamın sıcak kısmı
Cami Cami
Capeloi Meyhaneciler
Capitulum Manastırlarda günlük toplantıların yapıldığı od
Carolus Magnus Büyük Karl
Castra Roma Lejyonlarının yerleştiği ordugah kentler
Castrum Roma Ordusunun etrafı surlarla çevrili büyük askeri kampları
Casus belli savaş nedeni
Catartarioi İpek Eğiriciler
Cathedra Kilisede psikoposun ourduğu taht
Cella (Sella) Eski Yunan ve Roma'da içinde kült heykelinin korunduğu, tapınağın en kutsal bölümü/Tapınakların ana bölümü
Cerularioi Kandiciler
Chairemporoi Domuz Kasapları
Chalcedon Kadıköy
Cherniboxeston Urceus (ibrik) ve Trulla (El yıkama tası) 'nın ikisine birlikte verilen isim
Cheroubikon/Kerubim Büyük Giriş sırasında (Kerubim girişi) Tanrının tahtı için kerubimin koro ile ortaklaşa söylenen övgü şarkısı
Choir Koro
Clerestory the topmost zone of a wall with windows
Codex M.S.130'dan beri(Hadrianus) neşredilen İmparator emirname ve karalarını içeren derleme
Comitatenses Hassa Ordusu
Concul Meclis
Condattiere İtalyan kentlerinin paralı askerleri
Coniuratio Ortaçağ kentinin hukuku, mali-idari bir ünite haline gelmesi ve özerliği
Corpus Iis Civilis Medeni Hukuk Külliyatı
Crypt / Krypteon Gizli, sakı yer; toprak altı yer; klise içindeki mezar
Cummune Özerk şehir Yönetimi

Ç

Çapraz Tonoz Dört bölümlü tonoz
Çapraz Tonoz İki beşik tonozun dik açıyla kesişmesinden oluşan tonoz biçimi
Çavuş/Tsavisios Kavas-Saray hizmetleri, posta,istihbarat hzimetleri yapan
Çift Manastır Kadınlar ve erkekler için yapılmış iki bölümlü ancak aynı yönetime bağlı manastır

D

De facto fiilen, hakikatte, bilfiil
De jure hükmen, haklı, meşru olarak
Deesis (Supplication) Yakarış / Dua (İsa, Meryem ve Vaftizci Yahya'yı beraber gösteren figür)
Dekatia Gümrük vergisi
Dele bas sil !, boz.
Demesne - Demain Toprak beyinin kendi kılıç arazisi
Demosiake Miri toprak
Dış Narteks Kiliselerde arka arkaya bulunan nartekslerden dışardakine dış narteks denir.
Diakon Rahip Yardımcısı
Diarchie İmparator ve Senatonun ikili yönetimi
Digesta Roma Hukuk doktrinleri ve derlemeleri içeren külliyat
Dimousios dromas Bizans posta ofisi
Diokonikon (kutsal eşya yeri) Kiliselerde dini eşya ve metinlerin saklandığı, din adamlarının ayin için hazırlık yaptığı yer / Bemanın sağ tarafı
Diskopotirion Paten ve Kalis'in oluşturdukları takım
Dismissal İzin, müsaade
Domesticus Scholae Beylerbeyi
Domus Roma konutu
Doodotis giver of life christ zoodotis
Doxa (thinking) Düşünce/yüzeysel düşünce
Dunatos Büyük toprak sahibi
Dunatos Mahalli büyük toprak sahipleri, lorları
Dux Savaşçı Komutanlar

E

Ecclesiasterion Halk Meclisi Toplantı Salonları
Eksarhia Eyalet
Eksharlık Bizans İdaresi
Ektene Rahip ile cemaat arasında karşılıklı okunan bereket duası
Endyte Altar Örtüsü
Ennomion Resmi-i otlak/ Otlak Resmi
Epiphanie Haçın suya atılması
Episteme Tefekkür- derin düşünce-sonucu kavrama
Epistomology Bilginin felsefesi/Bilgiyi nasıl anlarız, biliriz
Equesterian Atlı porte/Resim ve heylkel santında soylu yada önemli kişilleri tasvirde kullanılan portre türü
Ereğli Daskıleion
Erenos İnziva yolunu seçen kişi, münzevi yada eremos/ Çöl ıssızlığında yalnız yaşayan
Ergasteria Şehrin eparhının kontrolünde kötü kalite ipekleri dokuyan loncalar
Eucharist thanksgiving
Eukharistia-Ökaristi (1) İsa'nın bedeni ve kanı olduğuna inanılan ekmek ve şarabın kutsanması
Eukharistia-Ökaristi (2) İsa'nın havarileri ile yediği "Son Akşam Yemeği" / Şükran /Bizans'ta liturji veya İlahi Liturji
Ex cathedra salahiyet,yetki ile
Ex libris Kitabın kime ait olduğunu gösteren etiket
Ex officio memuriyet dolayısıyla; resmen
Exarcandiruris gratia ziraate yönelik malzeme
Exchequer Maliye Bakanı
Exercitus Stratos-Eksarhia Askeri ve sivil yetkileri olan hükümdar naibi
Eyvan Bir yüzü açık dikdörtgen niş.Düz çatı veya beşik tonozla örtülür.
Facade the face or front wall of a building
Filopatris Yurtsever

F

Forum Antik Roma'da kent merkezinde bulunan ve çevresi, içindeki yapılarla Yunan'daki Agora ile aynı işlevi olan yer
Forum Tauri Bizans döneminde Beyazıt Meyanının bulunduğu bölge
Fresk (Fresco) Yaş sıva üstüne özel boyalarla yapılan resim ve süsleme
Frigidarium Hamada yıkandıktan sonra soğuk suyla yıkanılan yer

G

Glassatörler/Post Glassatörler Roma Hukuku Şerhleri
Grand Domestique Vezir-i Azam
Graphia Yazmak, çizmek
Grifon Mitolojide kuş başlı aslan
Grotesk Alaycı, gülünç, akıldışı
Gymnasion Antik Yunan ve Roma'da kentlerinde spor etkinliklerinin yapıldığı yer
Gynaikonitis Evlerde kadınlara ayrılan oda veya bölümlere denir
Gynakaion Kiliselerindeki kadın mahfili (Naos'un üstünde galeri katı, onun üstünde de Gynakaion bulunur)

H

Haç (Crux / Stavros) İsa'nın çarmıha gerilişini sembolize eden sembol
Hagia (Female Saint) azize
Hagia Sophia Aya Sofya
Hagias (Male Saint) aziz
Hanekah Tekke ile misafirhaneyi karıştıran bir yapı tipi/Zaviye
Hatıl Duvara gelen ağırlığı bütün duvara dağıtmak için konan ağaç yada tuğla yatay kiriş
Hazire Çevrili mezarlık, özellikle Camii'ye bitişik olanlara denir.
Hebdomon İstanbul-Bakurköy'ün eski adı
Hetimasia İsa'nın göklerde hazırlanan tahtı
Hımış Ahşap strüktür+ker*** dolgu
Hidriya Su tası
Hieron İstanbul Boğazının kuzeyindeki gümrük
Hipparhos Hakim ve belediye görevlisi memurolan ve yanında Agoranomoslar bulunan görevli
Hippodromos Antik Yunan ve özellikle Roma'da at ve raba koşularının paıldıpğı, etrafı seyirci yerleri ile çevrili alan/Hipodrum
Hodegetria Kucağında İsa ile ayakta duran Meryem figürü
Hodegetria Meryem
homo insan
homo faber işçi insan
homo habilis alet ustası insan
homo sapiens mantıklı insan
Hünkar Mahfili Bazı Camilerde padişahların namaz kılmalarına ayrılmış, özel girişi olan bölüm
Hypcauste Hamamlarda döşeme altı boşluklar

İ

i.e. (id est) yani, demek ki
ibid (em) aynı yerde
İchthyopratai Balıkçılar
İç Narteks Kiliselerde arka arkaya bulunan nartekslerden içerdekine iç narteks denir.
İHS/Saviour JC monogramı
İkon Resim
İkonastasis Bema ile Naos'u ayıran paravana verilen isim
İkonofil İkon sevenler
İkonoklast İkon kırıcı / put kırıcılık
İkonostatis Bizans kiliselerinde rahipere ait Bema kısmını halktan ayıran bölme ve İkonların asıldığı bölme.
İllyricum Balkanlar
İmperator muzaffer; İmparator
İnstitutiones R. Hukuk mantığı, prensip ve müesseselerinin derlendiği bir kitap
İnvestitur Kavgası Kilise mensuplarını İmparatorun yada Papanın tayin etmesi sorunu
İppoforvi/ İppoforsi At yemi resmi/vergisi- Salariyye
İstalaktit Mukarnas'a bakınız.

J

Juxtaposition Çifte ikame

K

Kalis İsa'nın kanını sembolize eden şarabın konduğu kaptır.
Kanos Bios Ortak yaşam
Kantaros Ayaklı ve kollu bir kase
Kapnikon Resmi-i dühan
Katakomp Yeraltı mezarı/İlk hıristiyanların gizlice toplanıp ayin yaptıkları yer
Katedra Bemada bulunan koltuk
Katedral/Cathedral Pisikoposluk kilisesi-Büyük kilise yapısı
Katholikon Manastır kompleksinde bulunan kilise
Katholikon Bir manastırın ana kilisesi
Kavsara Portal/Taçkapı, mihrap gibi yerlerin yarım kubbeye benzeyen üst bölümü
Kefaletion Cizye/Hiristiyan olmayanların verdiği vergi
Kentavros Mitolojide insan gövdeli atlar
Keramos Kil
Kiboryum / Baldaken Sunak
Kochliarion Yuvarlak kaşık kısmı ve sivri bir saptan oluşur.
Koimesis (keimesis) Meryemin ölümü figürü / dormition of the Virgin
Koine Lehçe
Koinotis Cemaat
Kommerkion Ticari emtiaya konan vergi
Konstantiniyye Osmanlı döneminde İstanbul'un eski adı
Korniş Yapı cephelerinden dışarı taşan genellikle katlar arasındaki yatay bandlar.
Köşk Bahçe içinde büyük ev.
Krater Su ve şarabın karıştırılmasında kullanılan büyük ağızlı ve iki lollu bir kap
Kubbeli Bazilika Bazilika tipi ile merkezi planlı tipin birleşiminden meydana gelen yapı
Kuros Çıplak genç heykeli
Küçük Giriş Ökaristi Ayininin ilk kısmının yani Kutsal Kitap Liturjisinin açılışı
Külah Camilerde minarenin en üstündeki konik örtüye denir.
Kürsü Camilerde minarenin kaidesi

L

Lahit Tahta, taş, mermer, kuru veya pişmiş topraktan yapılan, içine ölünün yerleştirildiği özel sanduka
Left/Right Aisle Sol/Sağ geçit
Lekitos Tek kollu küçük bir testi
Levant Doğu Akdeniz
Levanten Doğu Akdenizli
Ligula Oval kaşık kısmı ve bir disk ile bağlanan ucu boğumlu saptan oluşur.
Ligula/Kochliarion Kaşık, şarabın içinde ıslatılan ekmek parçalarını ayine katılanlara vermek için kullanılır.
Limitanei Şövalyeler
Lingua Franca Anlaşma Dili
Lingua Vulgata Latin Halk Dili
Litani Liturjik bir dua
Liturgy/Liturji/Liturgia Ayin-İbadet
Logothet dromos Bizans posta ofisi başı
Logothete Defterdarlık
Loros / Loroi (pl)
Lorotomai Saraçlar

M

Macellarioi Kasaplar
Magister Militia Eyaletlerin başındaki komutan
Magister Officiorum/ İmparatorluk Başkatibi/ Senato Başkanı/Başkent Yargıcı/Belediye sorumlusu
Mandorla /Almond
Mandriatikon Resmi-i Ağıl
Mandyas clothing / a gown
Manor Batı Avrupa malikane düzeni
Maphorion kızıl kahve?
Martirion Aziz mezarları/Din şehidi mezarı
Martyrium a building made to commemorate the death of a martyr.
Mataxopratai Ham İpekci
Mausoleum Anıtsal mezar yapıları
Medioevist Ortaçağ tarihçileri
Megaduc Kaptanpaşalık/Büyük Amiral
Megaron Ege'de kısa tarafında giriş bölümü olan ön dehliz ve dikdörtgen bir odadan oluşan ev tipi/Yunan tapınak prototipi
Megaron Önünde direkli bir girişi olan, diktörtgen planlı eski Anadolu yapısı
Mellisonomion Resmi-i Kovan
Menhir Tarih öncesi mimarlığında kullanılan dikine yerleştirilmiş taş sütun
Menologion azizlerin günleri
Mescid Küçük cami/ Secde edilen, baş koyulan yer
Metamorfosis Suret değişimi
Method Özel, parçalı yollarla odaklanma
Metropolit Yüksek Ruhban
Mihrap Camilerde kıble duvarında bulunan girinti
Minber Camilerde hutbe okunan yer
Minimal sanat Soyut sanatın vardığı en uç nokta
Minyatür Tasvir yada nakış işleme sanatı
Missorium a large plate intended for use or display
Modus tarz, usul
Modus operandi Hareket tarzı, icra yolu, işleyiş usulü
Modus vivendi Yaşayış tarzı; geçici anlaşma (askeri)
Monakos/ Monakso Tek başına yaşamak
Monogram İsim kısaltmaları
Mozaik küçük renkli cam ve taşların yüzey tabakasına yan yana yerleştirilmesi ile oluşturulan bir resim türü
Mozole Anıtsal mezar yapısı
Mozole Anıtsal mezar yapısı
Mukarnas Küçük nişler, üçgensel ögelerle meydana getirilen üç boyutlu İslam süsleme tekniği
Musavvir Minyatür sanatçısı, Nakkaş
Müezzin Mahfeli Büyük Camilerde namaz kılarken hareketlerde cemaatın beraberliğini temin için çıktığı yer
Myrepsoi Itriyatcılar

M

Nakkaş Minyatür sanatçısı, Musavvir
Naos / Nave Kilisenin esas hacmi
Narteks (1) Bazilika tipi kilisenin batı kısmında bulunan giriş mekanına/holüne verilen isim
Narteks (2) Kiliselerin ön yüzünün bütün enini kaplayacak genişlikte düzenlenen giriş bölümü
Narteks (3) Naostan önce gelen hol;bazen iki tane olabilir:dışarıdaki dış narteks, içerideki iç narteks
Natürmort Ölü doğa resmi
Nave /Naos Göbek / Ana geçit
Nef (2) B tipi kiliselerde yapı aksına koşut uzanan sütun sıralarının arasında kalan hacimlerdenn her biri
Nef (3) Kiliselerde sütun veya ayak sıralarıyla birbirinden ayrılan esas bölümlerden herbiri
Nef (Sahın) (1) Kiliselerde iki yada dört sütun dizisi ile ayrılan bölüm/Yapılarda sütunlarla veya payelerle ayrılan her bir bölüm
Nekropol Antik Yunan ve Roma kentlerinde kent merkezi dışında yer alan mezarlık
Nimfayon (Nimphaion) Antik Yunan ve Roma'dabüyük be görkemli çeşme yapısı
Nimfeum Antik devirde anıtsal çeşme yapıları (Su Perileri olan Nimfe'lere adandığı için bu ismi almıştır
Niş (1) Duvarda küçük ölçüde ve düzgün girinti
Niş (2) Bir duvar içinde yer alan köşeli yada yuvarlak girinti/Duvarda yeralan küçük ölçüde ve düzgün girinti
Niş (3) Duvar içine oyulmuş diktörtgen, poligon yada daire planlı girinti/Büyük boyutlu bir hacimde olabilir
Nomos Georgihos Çiftçi Kanunu
Nomos Nautihos Denizci Kanunu
Nomos Stratiotihos Askeri kanun
Novellae 534. yılından sonra Yunanca neşredilen İmparator emirname ve kararlarını içeren derleme
Nika Victor

O

Octroi Gümrük ve Duhuliye Vergisi
Odeion Müzik salonları
Odeon Küçük bir tiyatro biçiminde, genellikle üstü kapalı müzik yapılan yer/Odeion=Şarkı söylemek
Oikos Bir odalı ev
Opistodomos Antik Yunan tapınaklarının arka bölümü
Oppidum Ovalardan müstahkem tepelere çekilen ve buralarda otarşik bir ekonomi içinde yaşayan yerler
Orans praying
Oriens Küçük Asya-Mezopotamya-Suriye
Orta Nef Kiliselerde sütun sıralarının ortasında kalan hacim
Ostmarkt Avusturya'nın ilk adı, doğu uç bölgesi
Othenio pratai Keten dokumacı

P

Paenula clothing / a shawl
Palestra Güreş ve boks yapılan yer
Palestra Hamada jimnastik ekzersizleri yapılacak bölüm
Palmet İlk sanatından beri kullanulan dilimli simetrik yaprak şeklinde bir bezeme motif-Palma=El
Panachrantos Kucağında İsa ile oturan Meryem figürü
Panagia All-holy
Pandantif Kubbe ile taşıyıcı kemerler arasındaki yuvarlak üçgen biçimindeki yapı ögesi/ Küresel bingi
Pantokrator Her şeyin hakimi olan meleklerle çevrili Tanrı-İsa figürü/Ebedi hakim mesih İsa /All-sovereign
Papuç Camilerde kürsü ile asıl Gövde arasındaki geçide denir.
Parekklision Küçük kilise/Kiliselerde küçük yan şapel
Pastophorium Diokonikon ve Prothesis ikisine birden verilen isim
Paten İsa'nın bedenini temsil eden ekmeğin konduğu tepsidir.
Patenofforiya Resmi-i arusan
Patrimonium principis/episkepsis Hükümdar toprağı
Patris Yurt
Pax Ecclesiae Kilise barışı - Milan fermanı ile hristiyanlara sağlana özgürlük (M.S.313)
Pax vobiscum Barış öpücüğü
Payanda Destek, yükü karşılamak üzere eklenmiş duvar parçası
Paye Örülerek meydana getirilmiş tek taşıyıcı/Ayak
Penes Serbest köylüler (toprağı olmayan)
Pentecost Ruh-ül Kudüs'ün inişi figürü
Per annum yılda
Peristil Bir avluyu içerden ve dışardan çeviren sütun dizisi
Petek Camilerde şerefenin üzerindeki daha ince gövdeye denir.
Phiale Manastır kompleksinde kilise önündeki çeşme
Pieta İsa'nın ülü gövdesinin annesinin kucağında yada kollarında betimlendiği resim/heykel eseri
Podium Tapınaklarda tek cephesi revaklı ve büyük bir merdivenle çıkılan bir yüksek kaide
Polis Çevresinde bir sur bulunan, aşağı kent ve gerisinde akropolis adı verilen yüksek tepeden oluşan site
Politikoi Kentliler
Pontifex Maximus Büyük rahip
Portal Önemli yapıların anıtsal giriş kapısı-Ana kapı-Taçkapı
Portenofforiya Gerdek resmi
Pozitivizm Bilimsel bilginin mantıksal analizi
Praefectus Eyaletlerdeki sivil Vali (adli konularda yetkili)
Prandipratai İpek satıcı
Precarium Bir savaşçı beyin kendi vassalı olana verdiği dirlik
Presbytery / Presbyterion Yalnız papazların girebildiği perdeli ya da kapalı kısım
Proedros First
Pronaos Antik Yunan tapınaklarının ön bölümü
Pronoia Reayanın çift yeri
Propile Anıtsal kapı
Proskomidie Ökaristi Ayini için ekmek ve şarap hazırlanmasına denir
Proskynesis Patrik'in İmparator'a Ayasofya'nın ambonunda taç giydirme töreni
Prostas Bir odanın (oikos) önünde avluya açılan bir giriş bölümüne denir
Prothesis (1) Cenaze töreninde ölünün yakınları tarafından son kez görülüp, öpülmesi için yüksek bir yere yatırılması
Prothesis (2) Ökaristiden önce kutsal ekmek ve şarabın hazırlanmasıdır / Sunuluş / Bemanın sol tarafı / Hazırlanma odası
Provoste/Bailiff Lodrun temsilcisi/ Kahya
Psalm İlahi/İncil metinleri,Tevrattan psalmlar veya Peygamber sözleri
Psotir Christ psotir / Saviour
Psychsostria Virgin Pschysostria - the 'Saviour of Souls'
Pyxis box

Q

Questor İşçilerin kontrolünü yapan görevli

R

Refektorium Manastırlarda yemek salonu
Regina Kraliçe
Respublica Romana Roma Cumhuriyeti
Revak Arkalarında geçit bulunan kemerli sütun dizisi/Stoa
Rex Kral
Riton Tek kollu, konik, genellikle bir hayvan başı biçiminde bir büyük bardak
Roma Aeterna Ebedi Roma
Rölyef Kabartma
Röprodüksiyon Özgün yapıtın, özgün tekniği dışında bir yeknikle yeniden üretilmesidir

S

Sacellarios toi dramon Vergi toplayıcı
Sacristy / Sacristum Kutsal emanetlerin muhafaza edildiği yer
Sahn / Sahın / Haremsaray Namaz kılınan Caminin esas ibadet yeri
Saldamarioi Tuhafiyeci
Saponopratai Sabuncular
Sarkofag (Sarkophag) Lahid
Saviour Kurtarıcı
Schisma (skizma) Ayrılık
Scola Okul
Scolastik Manastırlarda öğretilen felsefe/ Okul felsefesi
Scriptoria Kitap kopyası yapılan oda
Seleucia Pieria Samandağı
Sericarioi İpekli Dokumacı
Servus Köle
Sessiz dua Anthiphon sırasında altar önünde rahibin yaptığı sessiz övgü duası
Sfenks Baş ve gövdenin farklı türlerden oluştuğu fantastik yaratık(Başı kadın ve gövdesi aslan gibi)
Siren Mitolojide kadın başlı kanatlı hayvan
Skeuophylakion Hazine Dairesi
Sotir Saviour
Stadion Antik Yunan ve roma'da atletizm sporu için kullanılan, bir ucu yarım daire biçiminde sonlanan stadyum
Status qua ante bellum Savaştan önceki durum
Stel Düşey yerleştirilmiş, dar ve yassı, genellikle bir yüzünde yazıt bulunan taş/ Mezar taşı
Stoa Üzeri örtülü bir sütun sırası/ Revak/Peristil
Strategus Themaların başındaki askeri vali
Stratiokos Ordu komutanı
Stratios Tımar Askeri
Strüktür Bir nesneyi yada yapıyı ayakta tutan taşıyıcı sistem, yapı
Stylobat Yunan tapınaklarında üzerine cella (bkz.)ve sütun sıralarının oturduğu taban bölümü
Stylos (Stilos/ Stylos Antik Yunan'da sütun
Sunak taşı Antik çağ tapınaklarında kurban yeri, kurban taşı
Syntranon Kiliselerdeki apsisin önündeki bemaya çıkan basamaklar

Ş

Şahniş Yapıların sokak yada avluya bakan cephelerinde üç tarafı pencereli çıkma
Şapel (Chapel) Büyük kilisenin içindeki çeşitli küçük dua nişlerinden her biri/Dua etmek için yapılan küçük kilise yapısı
Şapel 2 Kilise, hastane, hapishane, okul vs. gibi başka bir mimari yapıya bağlı küçük ibadet yeri
Şerefe Camilerin minarelerinde ezan okunan balkon şeklindeki yer

T

Tablinum Yunan ve Roma evlerinde açık olan bir yüzü atrium'a bakan büyük oda
Tabularioi Noterler
Taçkapı Portal'a bakınız.
Talion Kısas
Tekfur Toprağı kontrol eden feodal mahalli derebeyleri
Templon Kilisede orta nefi apsisten ayıran bölme
Tepidarium Hamamda soyunduktan sonra girilen ilk hacim
Tepidarium Roma Hamamında ılıklık bölümü
Termae Hamam
Tesserae Mozayik sanatında kullanılan küçük kare parçacıklar
Tezhip Süsleme sanatı (Arapça'da altınlama, yaldızlama)
Theatron Yunan tiyatrosunda seyircilerin oturdukları basamaklar
Theatrum Tiyatro
Thema Küçük eyaletlerdeki ordu birlikleri
Thematikoi Taşralılar
Theotokos Tanrının annesi / Meryem
Thurma Temaların küçük bölümleri
Toi Agelon Hassa nazırı
Toi Stratiotikon Ordu Defterdarı
Ton option/ton Barbarion Bizans'ın Barbarlar Dairesi/Steplerdeki Barbarlarla Bizansın ilişkileri ve gönderilen elçilerle meşgul olurdu
Tonoz (1) Taş yada tuğladan örülerek meydana gelen örtü elemanı/Biçimine göre beşik,aynalı,çapraz,yelken tonoz
Topos Tapu resmi
Trapeza Manastır kompleksindeki ortak yemek salonu
Trapezitai Sarraflar
Trisagion "Üç kez kutsal"/Küçük girişin hemen ardından söylenen,papazın sessiz duası ile koronun söylediği övgü şarkısı
Tromp Kare altyapıdan kubbe eteğini hazırlayan sekizgene geçiş ögesi(tonoz bingi)
Tromp Tonoz-bingi
Trulla / Cherniveiou Agmanile Elin altına tutulan,yuvarlak veya dilimli yuvarlak gövdeli,halka kaideli, uzun saplı bir kap
Turkokratie Osmanlı döneminde Ortodoks tebaya örfi alanda uygulanan Roma-Bizans hukuku
Tümülüs Toprakla örtülü mezar
Typikon Manastır Vakıf Belgeleri

U

Urceus/İbrik Suyun veya kutsal şarabın konduğu ince boyunlu yuvarlak gövdeli, halka kaideli, kulplu ve kulpsuz kap

V

Vectigalia Ticaretten alınan vasıtasız vergiler
Vestipratai Sırmakeş, ipek işleyici
Vice versa karşılıklı olarak; ve aksi
Vita Azizlerin yaşamını anlatan kitaplar
Vita Apostolica Havarilerin yaşamı

X

Xirodekatiya Resmi-i Hınzir
Yalı Su veya Deniz kenarına yapılan konut/ Sahilhane
Yan Nef Kiliselerde sütun sıralarının yanlarında kalan hacimler
Yelpaze (Flabellum) Ökaristi'de Diakon tarafından taşınan kutsal ekmek ve şarabı tozdan koruyan bir alet

Z

Zevgarion-Zergar/ Zevgaritikon Resmi-i çift/ Toprak vergisi
Zigurat Mezopotamya'da toprak yığılarak yapılmış, kat kat teraslar halinde küçülerek yükselen ve rampalarla çıkılan yapı

:-[ ..Fehmi DİNÇER
Ankara 2007