Yurt dışında ve bizde definecilik

[AYDIN]

Yurt dışında ve bizde definecilik

Definecilik değişik anlatımlarda ifade ettiğimiz gibi oldukça zevkli, heyecanı ve adrenali yüksek bir hobidir. Definecilik sadece ülkemizde değil dünyanın bir çok ülkesinde, en gelişmiş Avrupa ülkelerinin de içinde yer aldığı geniş bir yelpazeye ve yüz milyonlarca insanların uğraştığı,, ilgi gösterdiği bir hobi, bir uğraş alanıdır.

Gerek ülkemizde gerekse de dünyadaki definecilikle iştikal eden, defineciliği profesyonel olarak, ya da hobi olarak yapan insanların oluşturduğu tabloda bilinen tüm meslek alanları ve eğitim seviyelerinden insanların definecilikle ilgili doğrudan veya dolaylı olarak irtibatlı olduğu görülmektedir.

Definecilik ülkemizde kanunlar ve yasalar çerçevesinde şekillendirilmiş ve defineciliğin çerçevesi çizilmiştir. Bu çerçeve içerisinde definecilik serbestçe yapılabilmekte, definecilerin de belli haklara sahip olduğu maddeler şeklinde yer almıştır. Yer almıştır almasına fakat üzülerek ifade edelim ki, bir çok dünya ülkesindeki gibi özgür ve bağımsız bir definecilik yapılamadığının da altını çizmeliyiz. 21. Yüzyıl demokrasi ve özgürlüklerin, insan haklarının en çok önemsendiği, çağdaş, insanca yaşamanın gereği olarak kabul edilen demokratikleşmede Türkiye her alanda olduğu gibi maalesef definecilik alanında da Avrupa ve Batı ülkelerinin gerisinde kalmış, bu konuda da yanlışlar, yasaklar ve mağduriyetler yaşanmasına son verilecek yasal düzenlemeler henüz yapılamamıştır.



Umarız ki ülkemizde de artık diğer ülkelerdeki gibi defineciliğin özgürce yapılabildiği, definecinin mağdur edilmediği, defineci dostlarımızın, bu vatanın öz evlatlarının ülke menfaatleri için seve seve katkıda bulunacağı, gerek arkeolojik çalışmaların yapılabilmesinde büyük öneme sahip bilgileri paylaşmada gerekse de müzelerimize ve kültür bakanlığımıza maddi manevi değerleri olan bir çok önemli malzemelerin kazandırılmasında ülke ve milletimiz adına da önemli adımlar atılmasına zaman geçirilmeden başlanmış olunur.





İngiltere ve Amerika'da Definecilik

İngiltere ve Amerika başta olmak üzere birçok ülkede definecilik, devletin sit alanı ilan ettiği veya koruma altına aldığı bölgeler ve yerler dışında tamamen serbest olarak yapılmaktadır.

Örneğin defineci, define araştırmasını hiçbir sorunla karşılaşmadan, gizleme ihtiyacı duymadan, gündüz alenen yapar. Arama yapacağı arazi, şahıs arazisi ise şahsın izni doğrultusunda, kamu arazisiyse ilgili yetkililere arama yapmak iseğini ileterek, aramasını yapar.

İster şahıs arazisi ister kamu arazisi yani devlete ait arazi olsun, tespitini yaptığı define veya şüpheli herhangi bir nesneye ait yerleri resmi izne gerek kalmadan kazar ve bulduğu şey önemli olmayan günümüz malzemelerinden sayılan herhangi bir antika ve tarihi bir değer taşımıyorsa resmi bildirimde bulunmaz. Şayet bulduğu şey define veya tarihi değerde geçmişe ışık tutacak türden bir buluntuysa bulduğu define veya buluntuyu ilgili müze veya kültür varlıklarını korumaya yönelik bir kuruma bildirip teslim eder. Teslim alınan buluntu incelenir, resimleri çekilir, tarih bilgileri kaydedilir, buluntunun bulunduğu bölge ve arazi bilgileri, resimleri dahil olmak üzere önemli olabilecek tüm bilgiler dosyalanır ve bu sayede de önemli bir bilgi arşivine sahip olunur.



Daha sonra buluntuya yetkili ekspertizler değer biçer, buluntu kültür varlığı ise müze biçilen değerin tamamını vererek satın alır. Burada yeri gelmişken ifade edelim, müzenin biçtiği değer gerçek değerdir, düşük bedeller verilme şansı yoktur çünkü bu ülkelerde koleksiyonerler başta olmak üzere müzayedeler ve benzeri alım satım yapan birçok yerlerde gündelik olarak yüzlerce eser alınır satılır. Bu sayede de hangi eserin ne kadar bedel edeceği konusu artık tartışılmayacak kadar belirgin hale dönüşmüştür.

Buluntu, kültür varlığı değil ve define olarak sergi vasfını taşımıyorsa, müze buluntuyu bulan defineciye teslim eder. Kişi de istediği zaman istediği yerde istediği kişiye satabilir. Bulunan buluntular arazi sahipleri ve defineci arasında önceden yapılmış sözlü veya yazılı anlaşma gereği bölüştürülür.

Özetle bahsini ettiğimiz definecilik örneğinde bizdeki gibi kazı yapmadan önce definecinin bir sürü teferruat içeren resmi evrak ve prosedürlerle zaman kaybetmesine, resmi işlemler esnasında yapılan masraf, kazı izni verildikten sonra görevli memurların yevmiye ve masrafları, harçlar, kolluk kuvvetlerinin yevmiye ve masrafları gibi bir dünya masrafların yapılmasına mecbur bırakılmamış oluyor. Bu kadar masrafın yapıldığı bir kazının sonucunda maddi olarak hiçbir değer ifade etmeyen bir buluntunun çıkabileceği ihtimali düşünüldüğünde ülkemizdeki definecilerin yaşadığı zorluklar ve uğradığı zararların yanısıra ülke ve millet olarak da neler kaybettiğimiz açıkça belli olmaktadır.



Dünya ülkelerinin definecilik konusundaki olumlu yaklaşımlarının temelinde menfaat ve birçok yönden büyük faydalar elde etmesinin gerçeği yatmaktadır.

Defineciliği serbest bırakmış olmakla definecilerden ve bulduklarından çok büyük istifadeler sağladıklarına dair önemli birçok bilgiyi sizlerin dikkatine sunmak istiyoruz